هرگز دل من ز علم محروم نشد
کم ماند ز اسرار که معلوم نشد
هفتاد و دو سال فکر کردم شب و روز
معلومم شد که هیچ معلوم نشد
خیام
جملۀ ذرّات عالم در نهان
با تو می گویند روزان و شبان
ما سمیعیم و بصیریم و”هوشیم”
با شما نامحرمان ما خامُشیم
چون شما سوی جمادی می روید
محرم جان جمادان کی شوید
از جمادی سوی عالم جان روید
غلغل اجزای عالم بشنوید
مولوی
اسرار عملکرد مغز گشوده می شود
اسرار مربوط به عملکرد مغز انسان و اينکه چگونه اموری مانند زبان و حرکت را کنترل می کند ممکن است توسط “نقشه”ای مغزی که در دست تهيه است گشوده شود.يک گروه بين المللی از دانشمندان برای تهيه اين نقشه يا اطلس، هزاران تصوير از مغز کليه گروه های سنی با بيماری های مختلف گردآوری کرده است.دانشمندان اميدوارند بتوانند در نهايت جامع ترين تصوير ممکن از ساختمان و عملکرد مغز را تهيه کنند.آنها برای گردآوری داده های مورد نياز جهت تهيه اين نقشه، مغز هفت هزار نفر را اسکن کرده اند و می گويند با انجام تحقيقات تازه بر داده های اين اطلس خواهند افزود.دانشمندان شش کشور جهان در تدوين اين اطلس مغزی شرکت دارند.آنها اميدوارند داده های گردآوری شده اين پرسش را که کدام نواحی مغز اعمال مشخصی در بدن را کنترل می کند، روشن کند.آنها همچنين اميدوارند به کمک اين نقشه، تفاوت عملکرد مغزی افراد مبتلا به بيماری های خاص از جمله آلزايمر و شيزوفرنی را با مغز افراد سالم بهتر درک کنند.دانشمندان می گويند اطلس مغز می تواند در کشف نخستين نشانه ها و علائم بروز بيماری ها به آنها کمک کند.اخبار مربوط به تهيه اين اطلس به سرعت ميان متخصصان اعصاب منتشر شد و مراکز پزشکی سراسر جهان عکس های خود را برای گروه تحقيقات ارسال کردند.
پيچيدگی
مغز هر انسان منحصر به فرد است، و دارای شکل، اندازه و سازماندهی متفاوتی است.کارشناسان می گويند تنها راه درک نحوه عملکرد مغز، جمع آوری حداکثر اسکن های مغزی ممکن است تا معلوم شود يک مغز “متوسط” چگونه به نظر می رسد.دکتر جان مازيوتا، کارشناس تصويربرداری مغز انسان از دانشگاه کاليفرنيا در لس آنجلس می گويد: “هيچ دو مغزی عين هم نيست. شکل، اندازه و نحوه سازماندهی آنها فرق می کند. نمی توان به يک نقطه اشاره کرد ومثلا گفت مرکز زبان اينجاست.”وی افزود: “برای مثال، فرآيند تفکر و بر زبان آوردن يک واژه و درک آن واژه برای هر مغزی متفاوت است. اجرای اين اعمال به کمک مجموعه مدارهای پيچيده ای در مغز انجام می شود.”آرتور توگا، استاد عصب شناسی دانشگاه کاليفرنيا در لس آنجلس که او نيز در تهيه اين نقشه شرکت داشته است گفت: “هيچ راهی برای مقايسه يا مقابله اين اطلاعات بدون وجود يک نقشه جامع از مغز وجود ندارد.””اما اکنون که اين اطلس را تهيه کرده ايم، می توانيم از ابعاد مختلف به اين اطلاعات نگاه کنيم و جنبه های مختلف چگونگی عملکرد مغز را بررسی کنيم.”به گفته او اين اطلس امکان استفاده از اطلاعات جمع آوری شده به شيوه های بسيار گوناگونی را فراهم می کند.دکتر توگا گفت: “ممکن است بتوانيم اين داده ها را براساس جنس يا نوع بيماری دسته بندی و مرتب کنيم. برای مثال، نشانه های بيماری آلزايمر در طول زمان تغيير می کند. آلزايمر يک بيماری تحليل برنده است که تاثير فزاينده ای بر مغز دارد.””ما می دانيم که مغز مبتلا به آلزايمر چگونه به نظر می رسد، اما آنچه ما واقعا می خواهيم بدانيم اين است که مغز آلزايمری قبل از ظهور بيماری چگونه به نظر می رسد. اين وضع به پزشکان امکان می دهد معالجه را در مراحل اوليه آغاز کنند.”وی افزود: “مهم ترين کار اين است که يک پايگاه داده های عمومی و قابل استفاده داشته باشيم که به کمک آن به مقايسه گروه های مختلف بپردازيم.”او افزود: “می خواهيم چنان درک جامعی از مغز پيدا کنيم که تاکنون سابقه نداشته است.”پروژه اين گروه هنوز پايان نيافته است.